Πέτρος Τασιός, Διεθνολόγος, EastMed Strategic Studies Institute
Οι σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ διακρίνονται σε τρεις περιόδους-φάσεις:
α) 1947-μέσα δεκαετίας 1960
Η Ελλάδα είναι κράτος-πελάτης (client-state) των ΗΠΑ όπου εξαρτάται μονομερώς η υποστήριξη της οικονομικά, πολιτικά και στρατιωτικά ως μικρή χώρα από την υπερδύναμη
β) Μέσα δεκαετίας 1960 έως το 2016
Η Ελλάδα είναι κράτος-ακόλουθος (bandwagoning) που παθητικά ευθυγραμμίζεται με τις ΗΠΑ, ως πολύ ισχυρότερη χώρα, αποσπώντας δυσανάλογα οφέλη σε σχέση με τις παραχωρήςεις. Η φάση αυτή χωρίζεται σε τρεις υπό-περιόδους οι οποίες αντιστοιχούν στη διαφορετική τυπολογία του διεθνούς συστήματος: Διπολικό
(έως το 1990), Μονοπολικό (έως το 2010), Πολυπολικό (2012-σήμερα)
γ) 2017-σήμερα
Η Ελλάδα βρίσκεται σε στρατηγική εταιρική σχέση με τις ΗΠΑ (strategic partnership). H χώρα μας έχει ρόλο αναβαθμισμένο και πολυδιάστατο. Οι ΗΠΑ εκχωρούν αρμοδιότητες, δικαιοδοσίες και ευθύνες ώστε να αποκτήσουμε αυξημένο γεωπολιτικό αποτύπωμα προκειμένου να γίνουμε χώρα πρώτης γραμμής στον σχεδιασμό τους στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η Ελλάδα απόκτησε αξία αυξημένη γεωστρατηγική (άμυνα και ασφάλεια) και γεωοικονομική (ενέργεια, λιμάνια, ναυπηγεία και υψηλή τεχνολογία) που δεν είχε ποτέ πριν. Με τη στρατηγική εταιρική σχέση να διανύει τον έβδομο χρόνο της τι μπορεί να κάνει η Ελλάδα για να την εμβαθύνει ακόμη περισσότερο;
Να γίνει το κράτος-κλειδί (pivotal
state) των ΗΠΑ.
Ο συγκεκριμένος όρος πρωτοχρησιμοποιήθηκε από τον Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι το 1997, αναφερόμενος σε χώρες κομβικής σημασίας σε σημαντικές περιοχές ενδιαφέροντος της Ευρασίας.
Η Ελλάδα βρίσκεται σε ένα από τα πιο κρίσιμα υποσυστήματα, στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής, που είναι υψηλής στρατηγικής αξίας για τις ΗΠΑ λόγω της αναβίωσης του ανταγωνισμού των περιφερειακών και μεγάλων δυνάμεων και των πολλαπλών διλημμάτων ασφαλείας.
Η γεωστρατηγική σημασία της Ελλάδας, ως πιστός νατοϊκός σύμμαχος, είναι συνυφασμένη με τη MDCA 2021, και τις στρατιωτικές διευκολύνσεις σε Αλεξανδρούπολη και Σούδα, δίνοντας στις ΗΠΑ επιχειρησιακή παρουσία. Η γεωοικονομική σημασία, έγκειται κυρίως στην ενέργεια ως χώρα που λειτουργεί ως κόμβος για την σύζευξη των ΗΠΑ με την Ευρώπη μέσω Ρεβύθουσας και Αλεξανδρούπολης, τροφοδοτώντας την ΝΑ Ευρώπη με αμερικανικό φυσικό αέριο. Οι ελληνικές ΑΟΖ περιέχουν κοιτάσματα όπου δραστηριοποιούνται Chevron και ExxonMobil, που αν τελεσφορήσουν η Ελλάδα γίνεται και ενεργειακός πάροχος.
Είναι μέρος του σχεδιασμού για τους αγωγούς EastMed & IMEC, που αν υλοποιηθούν, θα δώσουν στις ΗΠΑ νέο έλεγχο στις ροές ενέργειας προς την Ευρώπη
Στη διττή αυτή γεωπολιτική πραγματικότητα οικοδομήθηκε το 3+1 (Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ + HΠΑ) που έχει χαρακτήρα πολιτικό και ενεργειακό και μάλλον σύντομα αμυντικό. Οι ΗΠΑ με την τριγωνική αυτή συμμαχία πετυχαίνουν εξωτερική εξισορρόπηση, κυρίως της Τουρκίας που είναι η αναθεωρητική δύναμη στην περιοχή.
Προϋποθέσεις που πρέπει να εκπληρώνονται για να γίνει η Ελλάδα κράτος-κλειδί:
Εξωτερικές:
1. Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια από τις πιο κρίσιμες περιοχές του διεθνούς συστήματος
2. Δεν έχει φιλοδοξίες μεγάλης δύναμης και απέναντι της βρίσκεται η Τουρκία την οποία κανένας από τους ισχυρότερους δρώντες δεν θέλει να τη δει να καθίσταται υπερβολικά ανταγωνιστική, 3. Στο ίδιο υποσύστημα υπάρχουν οι ΗΠΑ ως μεγάλη δύναμη
Εσωτερικές:
1. Απόκτηση τεχνογνωσίας της περιοχής
2. Μέσα και πόρους για να αναλάβει ηγετικό ρόλο
3. Ανάληψη πρωτοβουλιών θέτοντας όρους και πίνακας σύμπτωσης συμφερόντων
4. Υψηλή στρατηγική
Ο Ελλάδα από δεδομένος σύμμαχος να γίνει ο αντικαταστατός σύμμαχος: Κάθε φορά που απειλείται η Ελλάδα να είναι σαν να απειλούνται τα συμφέροντα των ΗΠΑ