Απορρίπτοντας την έννοια της Μέσης Ανατολής, ο Τομ Μπαράκ, πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία, δήλωσε ότι η περιοχή είναι ένα σύμπλεγμα φυλών και χωριών χωρίς πραγματική έννοια εθνών-κρατών. Είπε ότι θα ήταν ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι 27 χώρες με πάνω από 100 εθνοτικές ομάδες θα είχαν ποτέ μια συμμαχία.
Ο Τομ Μπαράκ, πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία, απέρριψε την έννοια της Μέσης Ανατολής ως νόμιμης κοινωνικοπολιτικής περιοχής. Αντίθετα, είπε ότι είναι ένα σύμπλεγμα φυλών και χωριών που έχουν τεχνητά χαραχθεί σε έθνη-κράτη από τους Ευρωπαίους.
Σε συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στο σαουδαραβικό μέσο Asharq News, ο Μπαράκ δήλωσε ότι δεν θα ήταν ρεαλιστικό να περιμένουμε ότι οι περισσότερες από 100 εθνοτικές ομάδες της περιοχής θα έχουν πολιτική συμμαχία μεταξύ τους. Κατηγόρησε τη συμφωνία Sykes-Picot (1916) για τα ζητήματα που μαστίζουν την περιοχή σήμερα.
Η δήλωση του Μπαράκ, ο οποίος είναι επίσης ο Ειδικός Απεσταλμένος των ΗΠΑ στη Συρία, έρχεται σε μια εποχή που ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ μεσολαβεί για μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Συρίας και προσπαθεί να μεσολαβήσει για τον τερματισμό του πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας. Έχει επίσης δηλώσει ότι θα ήθελε να προεδρεύσει μιας επέκτασης των Συμφωνιών του Αβραάμ, μιας σειράς συμφωνιών που υπογράφηκαν στην πρώτη του θητεία και οι οποίες ομαλοποίησαν τις σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και χωρών της Δυτικής Ασίας και της Αφρικής.
«Δεν υπάρχει Μέση Ανατολή»
Στη συνέντευξη με το Asharq News, ο Μπαράκ είπε ότι τα έθνη-κράτη στην περιοχή δημιουργήθηκαν τεχνητά από Βρετανούς και Γάλλους διπλωμάτες το 1916 και ότι δεν υπάρχει πραγματική περιοχή που να ονομάζεται Μέση Ανατολή.
«Δεν υπάρχει Μέση Ανατολή. Το ξέρετε αυτό. Υπάρχουν φυλές και χωριά. Τα έθνη-κράτη δημιουργήθηκαν από τους Βρετανούς και τους Γάλλους το 1916. Η συμφωνία Sykes-Picot έλεγε: “Εντάξει, θα πάρουμε αυτό που ήταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία και θα χαράξουμε ευθείες γραμμές γύρω της, και θα τα ονομάσουμε έθνη-κράτη”. Αλλά η Μέση Ανατολή δεν λειτουργεί έτσι», είπε ο Μπαράκ.
Αντί για εθνικά κράτη όπως στην Ευρώπη, ο Μπάρακ δήλωσε ότι η ζωή στην περιοχή που αποκαλείται Μέση Ανατολή περιστρέφεται γύρω από το άτομο, έπειτα την οικογένεια, το χωριό, τη φυλή, την κοινότητα, τη θρησκεία, και τέλος — τελευταίο στη σειρά — έρχεται αυτό που αποκαλείται έθνος.
Γι’ αυτόν τον λόγο, πρόσθεσε, είναι αυταπάτη να πιστεύει κανείς ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν 27 διαφορετικά έθνη στην περιοχή, με πάνω από 100 εθνοτικές ομάδες, που να ευθυγραμμιστούν πολιτικά μεταξύ τους.
Τι ήταν η συμφωνία Σάικς‑Πικό;
Η συμφωνία Σάικς‑Πικό ήταν μια μυστική συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας το 1916. Πήρε το όνομά της από τους βασικούς διαπραγματευτές της, τον Βρετανό διπλωμάτη σερ Μαρκ Σάικς και τον Γάλλο διπλωμάτη Φρανσουά Ζωρζ‑Πικό.
Στο πλαίσιο της συμφωνίας, που συνήφθη κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία — με τη σύμφωνη γνώμη της Ρωσίας και της Ιταλίας — μοίρασαν μεταξύ τους τα εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Χάραξαν ζώνες άμεσου ελέγχου, σφαίρες επιρροής και κάποιες διεθνώς διαχειριζόμενες περιοχές στα πρώην οθωμανικά εδάφη.
Πολλοί μελετητές έχουν αποδώσει στη συμφωνία Σάικς‑Πικό την ευθύνη για τις μεταγενέστερες αναταραχές, την εθνοτική βία, τους πολέμους και τη συνεχιζόμενη αστάθεια και ένταση στην περιοχή. Υποστηρίζουν ότι ο Σάικς και ο Πικό τράβηξαν τεχνητές γραμμές πάνω σε έναν χάρτη, δημιουργώντας τεχνητά κράτη χωρίς να λάβουν υπόψη την εθνοτική ανομοιογένεια, διασφαλίζοντας έτσι δεκαετίες συγκρούσεων και εντάσεων.
Για παράδειγμα, τα κουρδικά εδάφη διαιρέθηκαν μεταξύ των κρατών Ιράκ, Ιράν, Συρίας και Τουρκίας, γεγονός που οδήγησε σε πολλαπλές εξεγέρσεις και κύματα κρατικής βίας. Κατά τις επόμενες δεκαετίες, ο πρώην δικτάτορας του Ιράκ, Σαντάμ Χουσεΐν, εξαπέλυσε μία από τις χειρότερες γενοκτονικές εκστρατείες κατά των Κούρδων στη μεταπολεμική εποχή, πραγματοποιώντας σφαγές και επιθέσεις με χημικά όπλα, σκοτώνοντας δεκάδες χιλιάδες Κούρδους — με κάποιες εκτιμήσεις να κάνουν λόγο για περισσότερους από 100.000 νεκρούς.
Σε άλλες περιπτώσεις, επικριτές της κρατικής συγκρότησης στην περιοχή έχουν επισημάνει ότι τα σύνορα και η εθνοτική σύνθεση του Ιράκ, του Λιβάνου και της Ιορδανίας ενστάλαξαν αστάθεια.
Ωστόσο, επικριτές αυτής της αντίληψης έχουν υποστηρίξει ότι το να αποδίδεται η ένταση στην περιοχή αποκλειστικά στη συμφωνία Σάικς‑Πικό απλοποιεί υπερβολικά τις ιστορικές και σύγχρονες διεργασίες και απαλλάσσει τους σύγχρονους ηγέτες αυτών των χωρών από τις ευθύνες τους — ηγέτες που δεν μπόρεσαν να ανεχθούν την εθνοτική πολυμορφία και εξαπέλυσαν γενοκτονικές εκστρατείες όπως ο Χουσεΐν ή υπήρξαν βίαιοι ακόμη και απέναντι στη μικρότερη διαφωνία, όπως η πρώην δυναστεία Άσαντ στη Συρία.
Έχουν τονίσει ότι, παρότι η συμφωνία Σάικς‑Πικό ήταν προβληματική, το να της αποδοθεί η αποκλειστική ευθύνη για όλα τα δεινά της περιοχής απλοποιεί υπερβολικά τα πράγματα και αγνοεί την πολυπλοκότητα των πολιτικών αποτυχιών των ηγετών της περιοχής επί δεκαετίες και την έλλειψη ανεκτικότητάς τους απέναντι σε άλλες εθνοτικές ομάδες.
| Κατάσταση | Ζώνη Sykes-Picot | Περίοδος Εντολής | Ανεξαρτησία | Βασικοί Μετασχηματισμοί | Σημαντικές Κρίσεις | Τρέχουσα κατάσταση |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ιράκ | Βρετανική Ζώνη Α & Κόκκινη Ζώνη | 1920-1932 (Βρετανική Εντολή) | 1932 (Χασεμιτικό Βασίλειο) | Μοναρχία (1932-1958) → Δημοκρατία (1958) → Κυριαρχία Μπάαθ (1968-2003) → Ομοσπονδιακή Δημοκρατία (2005-σήμερα) | Επανάσταση του 1958, Πόλεμος Ιράν-Ιράκ, Πόλεμοι του Κόλπου, Εισβολή του 2003, Κατοχή από το ISIS | Ομοσπονδιακή κοινοβουλευτική δημοκρατία με θρησκευτικές διαιρέσεις και ιρανική επιρροή |
| Συρία | Γαλλική Ζώνη Α & Μπλε Ζώνη | 1920-1946 (Γαλλική Εντολή) | 1946 (Συριακή Δημοκρατία) | Δημοκρατία (1946-1963) → Κυριαρχία Μπάαθ (1963-2024) → Δυναστεία Άσαντ (1970-2024) → Μετά τον Άσαντ (2024-σήμερα) | Πολλαπλά πραξικοπήματα, συγχώνευση της Ενωμένης Αραβικής Δημοκρατίας, πόλεμοι του 1967/1973, Συριακός Εμφύλιος Πόλεμος (2011-2024) | Μεταβατική περίοδος μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ τον Δεκέμβριο του 2024 |
| Λίβανος | Γαλλική Μπλε Ζώνη (παράκτια) | 1920-1943 (Γαλλική Εντολή ως Μεγάλος Λίβανος) | 1943 (Λιβανική Δημοκρατία) | Ομολογιακή Δημοκρατία (1943-1975) → Εμφύλιος Πόλεμος (1975-1990) → Σύστημα Ταΐφ (1990-σήμερα) | Εμφύλιος Πόλεμος (1975-1990), ισραηλινές εισβολές, συριακή κατοχή, οικονομική κατάρρευση | Ομολογιακή κοινοβουλευτική δημοκρατία με σοβαρή οικονομική κρίση και πολιτική παράλυση |
| Ιορδανία (Υπεριορδανία) | Βρετανική Ζώνη Β | 1921-1946 (Βρετανική Εντολή ως Εμιράτο) | 1946 (Χασεμιτικό Βασίλειο) | Εμιράτο (1921-1946) → Βασίλειο (1946-σήμερα) με κατοχή της Δυτικής Όχθης (1948-1967) | Αραβοϊσραηλινοί πόλεμοι, Μαύρος Σεπτέμβριος (1970), κύματα προσφύγων | Συνταγματική μοναρχία υπό τον Βασιλιά Αμπντουλάχ Β΄, περιφερειακή σταθερότητα εν μέσω συγκρούσεων |
| Παλαιστίνη/Ισραήλ | Καφέ Ζώνη (Διεθνής) | 1920-1948 (Βρετανική Εντολή για την Παλαιστίνη) | 1948 (Το Ισραήλ κήρυξε την ανεξαρτησία του) | Διπλή ανάπτυξη υπό εντολή → Σχέδιο Διαχωρισμού του ΟΗΕ του 1947 → Ισραηλινό κράτος, Παλαιστινιακός εκτοπισμός | Νάκμπα 1948, Πόλεμος των Έξι Ημερών, Ιντιφάντες, συνεχιζόμενη κατοχή | Το Ισραήλ ως καθιερωμένο κράτος· οι Παλαιστίνιοι υπό κατοχή στη Δυτική Όχθη/Γάζα χωρίς κυρίαρχο κράτος |
| Αλαουιτικό Κράτος | Γαλλική Μπλε Ζώνη | 1920-1936 (Γαλλική δημιουργία) | Ενσωματώθηκε στη Συρία (1936) | Αυτόνομο κράτος (1920-1936) → Ενσωματωμένο στην ενοποιημένη Συρία | Αντίσταση στην ενσωμάτωση, θρησκευτικές εντάσεις | Δεν υπάρχει πλέον ως ξεχωριστή οντότητα. Οι Αλαουίτες αργότερα κυριάρχησαν στο συριακό καθεστώς Μπάαθ. |
| Τζαμπάλ Δρούζ | Γαλλική Ζώνη Α | 1921-1936 (Γαλλική δημιουργία) | Ενσωματώθηκε στη Συρία (1936) | Αυτόνομο κράτος (1921-1936) → Ενσωματωμένο στην ενοποιημένη Συρία | Η Μεγάλη Συριακή Επανάσταση (1925-1927) ξεκίνησε εδώ | Δεν υπάρχει πλέον ως ξεχωριστή οντότητα· αποτελεί μέρος της νότιας Συρίας |
| Αλεξανδρέττα/Χατάι | Γαλλική Μπλε Ζώνη | 1920-1939 (Γαλλική Εντολή) | Παραχωρήθηκε στην Τουρκία (1939) | Μέρος της Γαλλικής Συρίας → Αυτόνομο Σαντζάκι → Τουρκική επαρχία | Αμφισβητούμενο δημοψήφισμα, μεταφορές πληθυσμού | Τουρκική επαρχία (Χατάι), πηγή της συνεχιζόμενης συροτουρκικής εδαφικής διαμάχης |
Πηγή: firstpost.com